When we cease to understand the world
Natuurkunde is zo diep ontwikkeld dat soms wetenschappers zelf niet meer begrijpen waarom alles zo in elkaar steekt. Benjamin Labatut beschrijft in ‘When we cease to understand the world’ meeslepend hoe het zo ver heeft kunnen komen.
Toen ik begin jaren tachtig als leerling oppervlakkig kennismaakte met de kwantummechanica, was ik even geïntrigeerd als opstandig. Een elektron waarvan we al zijn mogelijke toestanden keurig netjes in een formule kunnen beschrijven, klink logisch. Maar dat we op geen enkel moment kunnen voorspellen op welke positie het elektron zich bevindt, met welke snelheid het zich voortbeweegt en in welke richting, dat de formule daarom ‘slechts’ tot een wolk van waarschijnlijke toestanden van dat elektron leidt, voelt behoorlijk krankzinnig.
In ’When we cease to understand the world’ van Benjamin Labatut roept dit waarschijnlijkheidsprincipe van Heisenberg bij Einstein vergelijkbare weerstand op. Tandenknarsend moet hij toegeven dat er geen wetenschappelijke speld te krijgen is tussen de theorie die de briljante vondsten van Schrödinger en Heisenberg verenigt. ‘God dobbelt niet’, moppert Einstein, en hij is eigenlijk nooit van dat sentiment losgekomen. Hij heeft serieuze pogingen gedaan de theorie wetenschappelijk te ontkrachten, maar het waarschijnlijkheidsprincipe staat tot op de dag van vandaag als een huis.
Hoe intrigerend de geschiedenis van het waarschijnlijkheidsprincipe ook is, Labatut vindt de manier waarop de wetenschappers tot hun ontdekking zijn gekomen, vele malen interessanter. Verontrustender ook, voor de wetenschappers in kwestie en de wereld waarin ze hun theorieën loslieten, of juist angstvallig verborgen hielden, bevreesd dat de grootsheid van hun theorie de mensheid in staat stelde voor god te spelen. Een sentiment dat Labatut in ‘The maniac’ ook ziet bij de wetenschappers die de atoombom ontwikkelden.
Labatut beschrijft in ‘When we cease to understand the world’ de ervaringen van de wetenschappers zo meeslepend dat je vergeet dat dit een roman is. De hoofdrolspelers gaan gebukt onder de theorieën die ze hebben uitgedacht, lijden tijdens de totstandkoming ervan en weten soms zelf ook niet precies hoe ze tot hun baanbrekende theorie zijn gekomen. De theorie klopt, maar waarom eigenlijk? Het is fascinerende kost die Labatut de lezer voert. Heel smakelijke ook.
